Turkije leeft op straat. Mensen ontmoeten elkaar op het plein, de markt of
onder de boom naast de moskee. Als gast wordt je begroet en alle talen
worden uitgeprobeerd. Oudere Turken, die in Duitsland of Nederland hebben
gewerkt, proberen hun talenkennis en laten enthousiast merken wat zij nog
weten. Er zijn talenwonders onder de Turken. Ik sprak er een, die in drie
maanden werken in een café, vloeiend Nederlands geleerd had, inclusief
Amsterdams accent. Doe dat maar eens na!
Overal in Turkije wordt hard gewerkt: iedereen is vastbesloten een modern
land te bouwen. Op de staatsscholen wordt een uniform gedragen: de meisjes
kleurige jurken en de jongens colbertjes.
Oudere moskeeën bestaan uit een groot aantal koepels die samen een grote
ruimte overspannen. Je ziet dat goed bij de grote moskee in Bursa.
Sinds de zestiende eeuw [westerse jaartelling] komt in Turkije de moskee met
één koepel het meest voor. Na de verovering van Konstantinopel zagen de
bouwmeesters de koepel van de Hagia Sophia als het ideaal. De centrale
koepel wordt gesteund door vier halve koepels en bij een heel grote worden
die weer door twaalf nog kleinere gesteund, zoals bij de Sultan Ahmed moskee
[Blauwe Moskee] in Istanbul.
In alle dorpen en wijken van steden staat dit Osmaanse model moskee. Sinds
de jaren zestig krijgt de islam weer wat meer ruimte en zijn er duizenden
nieuwe gebouwd. De imam is opgeleid aan de universiteit, zodat er geen domme
praatjes verspreid worden en de preek wordt elke week in Ankara gemaakt; zo
blijft de politiek buiten de moskee.
Een overledene staat in een wisselkist opgebaard bij de moskee.
Voorbijgangers kijken even op het briefje en lezen de naam. Op het gras er
tegenover staat wat familie te huilen. Straks is de begrafenis.
Op een begraafplaats worden moslims op hun rechter zij in het graf gelegd,
met het gezicht naar Mekka. Bij oude graven is te zien of er een man
[hoofddeksel] of een vrouw [planten of vruchten] ligt.
Overal in Turkije zijn sporen van het christelijk geloof te vinden. Vooral
de mozaïeken in Istanbul zijn wereldberoemd, zoals deze uit de Hagia Sophia:
moeder Maria met kind en Christus, met symbolen van de waarheid.
De Sultan Ahmed moskee, in het oude deel van Istanbul, is samen met de Hagia
Sophia een must voor elke bezoeker. De schoenen moeten uit, je lijf mag niet
al te bloot en tussen de gebedstijden door, kun je dan naar binnen om even
een indruk mee te nemen van een immense gebedsruimte, vol stilte en
schoonheid.
Wie Istanbul bezoekt doet zichzelf tekort, als hij niet even op de Bosporus
vaart. Het mooist is de pont, naar het Aziatische deel van Istanbul, maar
met de rondvaartboot kom je verder, tot onder de grote hangbruggen door die
Europa met Azië verbinden.
Veel Turken in de steden wonen in hoge flats, gebouwd uit een betonnen
skelet en dicht gemetseld met lichtgewicht bakstenen, die in zachte tinten
worden geverfd.
Een groot deel van Turkije heeft last van aardbevingen. In 1999 vonden
tienduizenden mensen de dood.
In de hal van een flat zag ik een briefje van de huismeester, waarin verteld
werd: 'De flat is vanaf nu verzekerd tegen nieuwwaarde, in geval van een
aardbeving.'
Serdar, onze gids, zei er dit over: 'Een aardbeving is een natuurwonder.
Daar sterf je niet aan. Je gaat dood van de slechte huis!'
In Capadocië zie je veel rotswoningen. Af en toe nog in gebruik, maar vaker
in verval of zelfs ingestort. Het ziet er spannend uit, en je zou er veel
over willen weten: hoe lang is het geleden dat deze rotsen scheurden en
leefden er op dat moment mensen in? |